Mercury Amalgam...วิธีโบราณในการตกแต่งผิวโลหะด้วยทองคำ
Last updated: 10 Mar 2025
10 Views
ในยุคที่ราคาทองคำแพงขึ้นพรวดๆ ยิ่งตอกย้ำว่าทองคำเป็นโลหะธาตุที่หายากและมีคุณค่าสูงจริง ตั้งแต่แต่สมัยโบราณมาแล้วที่มนุษยชาติปรารถนาและชื่นชอบสีทองของทองคำว่าซึ่งเป็นสิ่งล้ำค่าหาที่เปรียบมิได้ ดังนั้นทองคำมักถูกใช้ในการทำเครื่องประดับ เครื่องใช้บนโต๊ะอาหาร ของประดับตกแต่งสำหรับชนชั้นสูงที่ร่ำรวยที่สุดในสังคม นักเล่นแร่แปรธาตุในสมัยโบราณจึงพากันหาวิธีการชุบทองหรือการปิดทองเพื่อทำให้ทองคำปริมาณน้อยๆ สามารถยึดติดกับโลหะอื่นที่มีราคาถูกกว่า
กระบวนการปิดทองแบบพิเศษอย่างหนึ่งซึ่งเหนือกว่ากระบวนการอื่นๆ คือการปิดทองด้วยปรอท (Mercury Amalgam) เรียกอีกอย่างว่า Fire Gilding เป็นเทคนิคการปิดทองซึ่งให้ผลสวยงามที่สุดที่มนุษย์รู้จัก การปิดทองด้วยวิธีนี้ทำโดยการผสมทองคำบริสุทธิ์เข้ากับปรอทเหลวเพื่อให้มีส่วนผสมที่มีลักษณะคล้ายแป้งเรียกว่าอะมัลกัม (amalgam) จากนั้นจึงนำอะมัลกัมที่ได้ไปทาลงบนพื้นผิวของโลหะวัตถุเช่น เงิน ทองแดง ทองเหลือง หรือสัมฤทธิ์ เมื่อโลหะวัตถุถูกทาเคลือบด้วยอะมัลกัมแล้ว ก็จะถูกนำไปให้ความร้อนในเตาไฟ เนื่องจากจุดเดือดของปรอทต่ำมาก (357°C) ปรอทจึงระเหยออกไป ส่วนทองคำจากอะมัลกัมเกาะติดแน่นกับพื้นผิวของวัตถุ ซึ่งจะถูกนำมาขัดต่อในขั้นตอนสุดท้าย วิธีการปิดทองด้วยปรอทนี้เป็นที่รู้จักกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ อารยธรรมกรีกโบราณ โรมัน เปอร์เซีย และจีนล้วนใช้วิธีการนี้สำหรับตกแต่งเครื่องประดับ รูปปั้น และงานศิลปะอื่นๆ เป็นวิธีการที่ให้ผลของทองคำมีการเคลือบที่สม่ำเสมอทั่วทั้งวัตถุ ได้ผิวเคลือบทองที่สดใส มีความบริสุทธิ์สูง สวยงาม ติดทน และให้ชั้นของทองคำที่หนากว่ามากเมื่อเทียบกับทองคำเปลว หากต้องการก็สามารถทำซ้ำได้หลายครั้งเพื่อเพิ่มความหนาของทองคำให้มากยิ่งขึ้น เนื่องจากข้อดีเหล่านี้ การปิดทองด้วยปรอทจึงเป็นวิธีการที่นิยมกันมานานกว่า 2,000 ปี
อย่างไรก็ตามวิธีการปิดทองด้วยปรอทนี้มีข้อเสียที่สำคัญประการหนึ่ง เนื่องจากปรอทเป็นโลหะหนักที่เป็นพิษซึ่งส่งผลทำลายระบบประสาทอย่างรุนแรงหลังจากได้รับสารเป็นเวลานานและตามมาด้วยการเสียชีวิต จึงถูกยกเลิกไปในที่สุด
ถ้าอยากรู้ว่าโลหะวัตถุสีทองที่เราเห็นตกแต่งด้วยทองคำจากวิธีการนี้หรือไม่ การวิเคราะห์ด้วยเทคนิค X-Ray fluorescence spectrometry (XRF) สามารถให้คำตอบได้ นั่นคือการพบปริมาณร่องรอยของปรอทอยู่ในบริเวณที่มีการพบทองคำ บางรายงานกล่าวว่าพบปรอทปริมาณ 10-15% และนั่นก็ช่วยยืนยันความเก่าของวัตถุชิ้นนั้นได้ในระดับหนึ่ง
ภาพประกอบเป็นภาพขยายขนาดหกสิบเท่าของผิววัตถุที่ตกแต่งด้วยเทคนิคปิดทองด้วยปรอท จะเห็นบริเวณชั้นของทองคำ และชั้นของโลหะที่เมื่อผ่านการเวลาและการถูกเสียดสีเป็นเวลานาน ทองคำที่หุ้มอยู่มีการหลุดออกไปบ้าง
#วิทยาศาสตร์กับบทบาทเบื้องหลังงานศิลปะ #thesciencebehindart
